Sınıf:
Ünite:
Ay’ın Hareketleri
Dünya’nın kendi etrafında dönme hareketi yaptığını Güneş’in etrafındaysa dolanma hareketi yaptığını öğrenmiştik.
Ay’da Dünya gibi hareket ediyor mudur?
Ay, Dünya’nın uydusudur ve tıpkı Dünya gibi sürekli hareket halindedir. Ay hem kendi etrafında döner, hem de Dünya’nın etrafında belli bir yörüngede dolanır. Ay kendi etrafındaki dönme hareketini yaklaşık 27 günde tamamlar. Dünya’nın kendi etrafında dönerken Güneş’in etrafında da dolanma hareketi yaptığını biliyoruz. Bu nedenle Ay, Dünya’yla beraber Güneş’in etrafında da dolanır.
Biliyor musunuz?
Ay bir ışık kaynağı değildir. Güneş’ten aldığı ışığı yansıtır. Bu sayede Ay'ı çıplak gözle gözlemleyebiliriz. Gökyüzüne baktığımızda Ay’ın Dünya’ya dönük olan yüzündeki aydınlık bölümü görürüz.
Zamanı gün, ay ve yıl gibi belirli süreleri kapsayan dönemlere bölen çizelgeler takvim denir. Takvimler belirli aralıklarla birbirini takip eden olaylardan faydalanılarak hazırlanır.
Günümüzdeki takvimler nasıl hazırlanmıştır? Takvimlerin hazırlanmasında nelerden yararlanılmıştır?
Ay’ın hareketleri Dünya’dan çıplak gözle görülebilmektedir. İnsanlarda eski çağlardan beri Ay’ın hareketlerinden yararlanarak çeşitli takvimler geliştirmişlerdir. Ay’ın Dünya etrafında 1 defa dolanması sırasında geçen zaman dilimine 1 ay denir. 1 ay yaklaşık olarak 29 gündür. Dünya'nın kendi etrafında 1 defa dönmesi sırasında geçen zaman dilimine 1 gün, Dünya'nın Güneş etrafında 1 defa dolanması sırasında geçen zaman dilimine ise 1 yıl denir.
Biliyor musunuz?
Takvimler; Güneş yılı takvimleri ve ay yılı takvimleri olmak üzere iki çeşittir. Ay yılı takvimleri Ay’ın hareketlerini esas alarak hazırlanmıştır. Ay yılı takvimlerinde Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşüyle 1 gün, Ay’ın Dünya etrafında bir tur dönüşüyle 1 ay, Ay’ın Dünya etrafında 12 defa dönmesiyle 1 yıl oluşur. Ay yılı takvimini ilk kullananlar Sümerler’dir.
· Güneş, Dünya ve Ay'ı Yerleştirelim Etkinliği
Ay’ın yaptığı hareketlerini kısaca özetlersek;
- Ay, kendi ekseni etrafında döner.
- Ay, Dünya’nın etrafında dolanır.
- Ay, Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında dolanır.
Ay’ın Evreleri
Ay neden hergün aynı görünmez?
Ay’ın görünümündeki değişikliğin nedeni nedir?
Ay’ın gözlemlenebilen yüzü Güneş’ten aldığı ışığa göre farklı şekillerde aydınlanır. Bu nedenle Ay'ı Güneş'ten aldığı ışığa göre farklı şekillerde görürüz. Takip ettiğimizde Ay’ın görünüşündeki bu farklılıkların belli zaman aralıklarında tekrar eden düzenli bir değişim olduğunu görürüz. Ay’ın görünüşündeki bu düzenli değişim Ay’ın Evreleri olarak adlandırılır.
Ay’ı farklı evrelerde görmemiz Ay’ın hareketleriyle ve Güneş’ten aldığı ışığı yansıtma özelliğiyle ilişkilidir. Ay’ın Dünya’dan görülen dört ana evresi, dört ara evresi vardır.
|
Ay’ın Ana Evreleri |
Ay’ın Ara Evreleri |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Ay’ın Evreleri Kart Eşleme Oyunu
Ay’ın ana evreleri, Ay’ın gördüğümüz kısmının Güneş’ten ışık alma durumuna göre belirlenir.
- Ay’ın Dünya’dan görünen yüzünün hiç ışık almadığı evre yeni ay
- Ay’ın %50’sinin ışık aldığı evre dördün (ilk ve son dördün evrelerinde %50 ışık alır)
- Ay’ın %100’ü yani görünen tarafın tamamının ışık aldığı evre de dolunaydır.
Ay'ın ara evreleri ise ana evreler arasındaki geçiş evreleridir.
Ay’ın Dünya’dan görünmediği evreye yeni ay evresi denir. Bu evrede Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. Ay'ın karanlık yüzü Dünya tarafındadır. Bu nedenle Ay görünmez.
Ay'ın yeni ay evresi ile ilk dördün evresi arasındaki ters C harfine benzeyen ara evresi hilal evresidir.
Ay’ın görünen yüzünün yarısının aydınlık olduğu ve görünen kısmının D harfi şeklinde olduğu evre ilk dördün evresidir.
Ay'ın ilk dördün evresi ile dolunay evresi arasındaki ara evresi şişkin ay evresidir.
Ay’ın görünen yüzünün tamamının O harfi şeklinde olduğu evre dolunay evresidir.
Ay'ın dolunay evresi ile son dördün evresi arasındaki ara evresi şişkin ay evresidir.
Ay’ın görünen yüzünün yarısının aydınlık olduğu ve ters D harfi şeklinde olan evresi son dördün evresidir.
Ay'ın son dördün evresi ile yeni ay evresi arasındaki C harfine benzeyen ara evresi hilal evresidir.
Ay’ın Dünya’dan dönük kısmının hiç ışık almadığı dolayısıyla Dünya’dan görünmediği evre ise yeni ay evresidir.
Unutmayalım...
Ay'ın her ana evresi arasında geçen süre 1 haftadır...
