Bölüm 3: Sesin Sürati

-A A +A

Sesin Sürati

Su içerisinde yüzerken, uzaktan geçen bir teknenin motor sesini, suyun dışındaki birine göre daha iyi duyarız. Benzer şekilde, kulağımızı masaya dayadığımızda farklı sesler duymaya başlarız. Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi, ses farklı ortamlarda farklı süratlerde yayılmaktadır. Sesin yayılma süratine, ortamın kendisinin yanı sıra, ortamın sıcaklığının da etkisi vardır.

Ortamın Türünün Sesin Yayılma Süratine Etkisi

Ses, cisimlerin titreşmesi ile oluşur. Bu titreşim hareketi, ortamda bulunan diğer taneciklere ve oradan da kulağımıza iletilir. Bu nedenle, sesin oluştuğu kaynaktan kulağımıza kadar gelebilmesi için, ses kaynağı ile kulağımız arasında katı-sıvı-gaz gibi maddesel bir ortamın bulunması gerekir.

Ses dalgalarının ilerleme sürati ortamın türüne bağlıdır. Ses katılarda en süratli, gazlarda en yavaştır. Ses dalgalarının ortama göre ilerleme süratleri arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir:

Katı-Sıvı-Gaz Ortamlarında Sesin Yayılma Hızı

Katı-Sıvı-Gaz Ortamlarında Sesin Yayılma Hızı

Vkatı  > Vsıvı  > Vgaz

Sesin iletim süratinin ortama bağlı olması, ortamdaki maddenin tanecik yapısı ile ilgilidir. Katı ortamını oluşturan tanecikler sıvılara göre, sıvı ortamı oluşturan tanecikler de gazlara göre birbirine daha yakın oldukları için, ses dalgalarının enerji aktarımı katılarda en kolay, gazlarda ise en zor olur. Ancak ses dalgaları, boşlukta ya da havası boşaltılmış ortamlarda titreşimle enerji akışının sağlanabileceği tanecikler olmadığından, yayılamaz. Katılarda ses iletimi daha iyi ve süratli olduğu için, kulağımızı masaya dayadığımızda önceden duyamadığımız sesleri duymaya başlarız.


Madde Sıcaklık (°C) Sesin sürati (m/s)
Karbondioksit 20 277
Hava 20 340
Alkol 20 1213
Su 20 1463
Altın 20 1743
Bakır 20 3560
Demir 20 5130
Tablo 1: Sesin farklı ortamlardaki yayılma süratleri

Yoğunluk arttıkça ses sürati da artar; diğer bir deyişle, ortamda ne kadar fazla tanecik varsa sesin yayılması da o kadar kolay olur.

Sıcaklığın Sesin Yayılma Süratine Etkisi

Bir maddenin sıcaklığı arttığında, maddeyi oluşturan taneciklerin titreşim miktarı artar. Tanecikler daha çok titreştiği için, tanecikler arasındaki boşluklar azalır. Böylece, sıcaklığı artan madde ses dalgalarını biraz daha süratli iletebilir.


Madde Sıcaklık (°C) Sesin sürati (m/s)
Hava 0 332
Hava 20 340
Hava 30 350
Hava 100 386
Tablo 2: Sesin farklı sıcaklıklardaki havada yayılma sürati

Işığın ve Sesin Havadaki Yayılma Süratleri

Yağmurlu bir günde şimşek çaktığında önce şimşeği görür, bir süre sonra gök gürültüsünü duyarız. Olayın olduğu yere yakın bir gözlemci şimşek ve gök gürültüsünü neredeyse aynı anda gözlerken, daha uzak bir noktadaki gözlemci önce şimşeği görür, daha sonra gök gürültüsünü duyar. Bu durumun nedeni, ışığın sesten çok daha süratli olmasıdır. Işık, havada bir saniyede yaklaşık 300 000 000 metre yol alırken, ses bir saniyede yaklaşık 350 metre yol alır. Bir başka deyişle, ışık sesten yaklaşık 900 000 kat süratlidir. Eğer yıldırım ve gök gürlemesi arasında geçen zamanı ölçebilirsek, yıldırımın ne kadar uzağa düştüğünü söyleyebiliriz.

Örneğin, Bir yıldırımın 350 metre uzağa düştüğünü biliyorsak, ses, saniyede 350 metre yol aldığı için, yıldırımın sesinin oluştuktan 1 saniye sonra bize geleceğini söyleyebiliriz.


Kaynak: EBA

Görmeniz Tavsiye Edilir
Bu içerikler konuyla bağlantılı/benzer içeriklerdir.

Bölüm 1: Sesin Yayılması

Kategori: 

Günlük hayatımızda birçok ses ile etkileşir ve bu sesleri kulaklarımızla duyarız. Tahta bir kapıya ya da cam bir bardağa vurduğumuzda ses çıkar. Konuşurken veya müzik aletleri çalarken çevremize farklı sesler yayarız. Çevremizdeki canlı ve cansız tüm varlıklardan çıkap bu sesler, titreşimler sonucu meydana gelir.

Bölüm 2: Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

Kategori: 

Günlük hayatımızda, yaşadığımız ortamlarda birbirinden farklı sesler duyar ve bu farklılıklar sayesinde sesleri birbirinden ayırt edebiliriz.

Bölüm 4: Sesin Maddeyle Etkileşmesi

Kategori: 

Maddelerin titreşimi sonucu oluşan ses, yayılmak için maddesel bir ortama ihtiyaç duyar. Ses dalgaları da tıpkı su dalgaları gibi kaynaktan dışarı doğru dalgalar şeklinde yayılır.

Sosyal Medyada Bizi Takip Edin

Kitap Gezintisi

Zircon - This is a contributing Drupal Theme
Design by WeebPal.