Mitoz Bölünme

-A A +A

Mitoz Bölünme

  • Yeni doğmuş bir bebeğin zamanla büyüdüğünü ve geliştiğini gözlemlemişsinizdir.
  • Evde annelerimiz hamurun içine maya ilave ederek bu hamuru beklemeye alırlar. Bir süre sonra hamur kabarır.
  • Düştüğümüzde vücudumuzda oluşan yaralar bir süre sonra iyileşir.
  • Doğduğunda 50 cm olan bir bebek, iki yaşına geldiğinde boyu bir metreye ulaşır.

Sizce bu olaylar nasıl gerçekleşir?

Canlıların hücre adı verilen yapılardan oluştuğunu biliyoruz. Hücreler, belirli bir büyüklüğü ve olgunluğa eriştiklerinde bölünürler. Bölünen hücreler canlının hücre sayısında artışa neden olarak canlının büyümesini sağlar.

Yeni doğmuş bir bebeğin büyümesi vücudundaki hücre sayısının artışıyla açıklanabilir. Vücut yaralarının kapanması da hücre sayısındaki artış sayesinde, ölen ve hasar gören hücrelerin yerine yenilerinin gelmesi sayesindedir.

Hamurun içine katılan mayanın hamuru kabartması olayı da, maya hücrelerinin çoğalması sayesinde gerçekleşir.

Canlılarda meydana gelen üreme, büyüme ve gelişme olayları, hücre bölünmesi sayesinde gerçekleşir.

Hücre bölünmesi ; mitoz bölünme ve mayoz bölünme olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşir.

Mitoz Bölünme;

Tek hücreli canlılarda çoğalmayı, çok hücreli canlılarda ise büyümeyi ve yaraların onarılmasını sağlar.

  • Çok hücreli canlıların vücut hücrelerinde gerçekleşir.
  • Mitoz bölünme, çekirdek bölünmesiyle başlayan ve birbirini takip eden evrelerden oluşan bir hücre bölünmesi türüdür.
  • Mitoz bölünmede çekirdek bölünmesini sitoplazma bölünmesi izler.
  • Tek hücreli canlılardan çok hücreli ve gelişmiş canlılara kadar tüm canlılarda mitoz bölünme görülür.

Şekil 1

Mayoz Bölünme;

  • Mayoz bölünme ise sadece çok hücreli canlılarda görülür ve üreme hücrelerinin oluşumunu sağlar.

Hayvan Hücresinde Mitoz Bölünme Evreleri:

Mitoz bölünmede bölünme başlamadan önce, çekirdekte kalıtsal bilgilerin ve canlıya ait tüm özelliklerin yer aldığı kalıtsal maddenin (DNA) bir kopyası yapılır. (Şekil 2)

Şekil 2

Kalıtsal madde hücre bölünmesinin başında kromozom adı verilen yapılara dönüşür. (Şekil 3)

Şekil 3

Mitozun ilk evresinde kromozomlar belirginleşmeye başlar. (Şekil 4)

Şekil 4

Daha sonra hücrenin orta kısmına biriken kromozomlar iğ iplikçikleri tarafından tutulurlar. (Şekil 5)

Şekil 5

İğ iplikleri tarafından tutulan kromozomlar ikiye ayrılarak kutuplara doğru hareket ederler. Bu olayla başlangıçta kopyalanan DNA’nın bir kopyasının her iki hücrede de bulunmasını sağlar. (Şekil 6)

Şekil 6

Bu aşamadan sonra çekirdek bölünmesi tamamlanmış olur ve hücre sitoplazma bölünmesine geçer.

Sitoplazma bölünmesinde; hücre sitoplazması hücre zarı tarafından boğumlanır. Boğumlanma sonucu; iki yeni hücre oluşmuş olur. Oluşan hücrelerin kromozomlarının etrafında çekirdek zarı oluşur ve kromozomlar DNA iplikçiklerine dönüşerek mitoz bölünme tamamlanmış olur. (Şekil 7)

Şekil 7

Sitoplazma bölünmesi tamamlanınca mitoz bölünme sona erer.

Bitki hücresinin mitoz bölünmesinde hayvan hücresinden farklı olarak hücrenin ortasında ara lamel adı verilen bir yapı oluşur. Ara lamel bitki hücresinde sitoplazma bölünmesini sağlayan yapıdır.

Mitoz bölünmenin genel özellikleri:

  • Mitoz bölünme ile bir ana hücreden iki yeni hücre oluşur.
  • Her iki hücrede bulunan kalıtsal madde birbirinin aynısıdır. Bu nedenle mitoz bölünmede kromozom sayısı sabit kalır.
  • Mitoz bölünme ile canlı çeşitliliği sağlanmaz.
  • Her canlı türünün kendi bireyleri için kromozom sayısı sabittir. Ancak eşit sayıda kromozom taşıyan canlı türlerinin aynı tür olduğunu söylemek söz konusu değildir. Aynı şekilde kromozom sayısının miktarı da canlının gelişmişliği ile alakalı değildir.

Örneğin; İnsanda 46 – Moli Balığında 46 ve Kurtbağrı Bitkisinde 46 kromozom bulunur. Bu farklı türdeki canlılar aynı sayıda kromozoma sahip olmalarına rağmen aynı canlı değildirler. Yine bu canlılar arasında en gelişmiş tür insandır. Bu da bize kromozom sayısının canlının gelişmişliği ile ilgili bilgi vermediğini gösterir.

İnsanda vücut hücreleri anne ve babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir.

Anneden gelen kromozomları à n   ve Babadan gelen kromozomları à n ile gösterirsek; vücut hücrelerimizdeki kromozom sayısını n+n = 2n ile göstermiş olur.

İnsanların vücut hücrelerinde 2n = 46 kromozom bulunur.

Bazı canlılar, kendilerine benzer yeni canlılar oluştururken eşey hücrelerine ihtiyaç duymaz. Bu tür üreme, eşeysiz üreme olarak adlandırılır. Eşeysiz üreme, mitoz bölünme ile gerçekleşir.

  • Bölünerek çoğalma
  • Tomurcuklanma
  • Vejetatif üreme
  • Yenilenme

Eşeysiz üreme çeşitleridir.

Bölünerek Çoğalma: Öglena, terliksi hayvan, amip ve bakteriler gibi tek hücreli canlılarda görülen üreme şeklidir. Belirli bir olgunluğa gelen tek hücreli canlının bölünerek yeni bir canlı oluşturması olayıdır. Aşağıda bir amipin bölünerek çoğalma aşamaları gösterilmiştir (Şekil 8).

Şekil 8

Tomurcuklanma: Bira mayalarında, bazı bir hücreli canlılarda, mercanlarda hidralarda ve bazı bitki türlerinde görülen bir üreme biçimidir. Tomurcuklanarak üremede ana canlıdan bir çıkıntı oluşur ve bu çıkıntı ana bireye bağlı olarak kalabileceği gibi yeni bağımsız birey olarak da yaşamına devam edebilir.

Basit bir deneyle bira mayasının tomurcuklanarak üremesi gözlemlenebilir. Deney için BURAYA tıklayınız.

Aşağıda bira mayasında tomurcuklanarak çoğalmayı gösteren şekil verilmiştir (Şekil 9).

Şekil 9

Vejetatif Üreme: Kavak, söğüt, üzüm, muz, saksı bitkileri gibi bitkilerin üreme biçimidir. Bu bitkilerin kopan veya kesilen parçaları (dal, yaprak gibi) uygun ortamlarda gelişerek yeni canlıyı oluşturur. Örneğin; annenizin komşuda hoşuna giden bir çiçekten bir parça alarak bir süre suda beklettiğini, kök oluşumundan sonra da yeni bir saksıya o parçayı diktiğini görmüşsünüzdür. Bu vejetatif üremeye bir örnektir.

Yenilenme – Rejenerasyon: Deniz yıldızı, yassı solucan ve toprak solucanında görülen özel bir çoğalma / üreme şeklidir. Kopan bir parça yenilenerek yeni bir birey oluşturur. Burada dikkat edilecek en önemli nokta; rejenerasyonun bir üreme olabilmesi için yeni canlıların oluşması gerekir. Bir kertenkelenin kopan kuyruğunun yenilenmesi bir üreme değildir.

Şekil 10’da bir yassı solucanın (planarya) yenilenme ile üremesi gösterilmiştir.

Şekil 10

KONUYLA İLGİLİ SORULARA ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ…

 

Faydalanılan Kaynaklar:
http://www.biyolojisitesi.net/tum%20uniteler/hucre_bolunmesi_ve_ureme/es...
Morpa Kampüs Web Sitesi

Benzer İçerik

Sosyal Medyada Bizi Takip Edin

Kitap Gezintisi

Zircon - This is a contributing Drupal Theme
Design by WeebPal.