Blog Kategori:
Böceklerin İnsanlarla Olan İlişkileri
Dünya üzerinde yayılış alanları çok geniş olan böceklerin insanlarla olan ilişkileri, faydaları ve zararları nedeniyle insan tarihi kadar eskidir. Böceklerin çoğu bitki ile beslendiklerinden yaşam şekilleri bakımından zararlı olmaktadır. İnsan, hayvan ve bitkilere zararı inanılmayacak kadar çoktur. HOWARD' a göre "insanlar, ancak hastalık ve zararlılardan arta kalan mahsulü elde eder, fakat bunun bir kısmını da gene onlara kaptırır’’. Dünyadaki mahsulün 1/3'ü böcekler tarafından yok edilmektedir. Genel olarak ürün kaybına sebep olan çeşitli faktörler (iklim, iç hastalıklar, bakteriler, parazit mantarlar, zararlı hayvanlar gibi) varsa da bunlar arasında en önemli olanı böceklerdir. Örneğin insanın yakından tanıdığı hamamböcekleri, yarım kanatlılar, güveler, karıncalar, termitler, bitler, çekirgeler, pireler, tahta kuruları, sinekler gibi toplam 10.000 tür, tam anlamıyla bir sorun halindedir. Mesela bir çekirge sürüsü 2 milyon bireyden oluşabilir ve ortalama ağırlığı 50.000 ton olabilir. Yine böceklerin çoğalma gücü oldukça fazladır. Bir çekirge günde 1.000, termit 15.000 yumurta bırakabilir.
Böceklerin Zararları:
- Bitkilerin muhtelif kısımlarının tamamen yenmesi veya bazı kısımlarının kemirilmesi,
- Bitki özsuyunun emilmesi ile bitki fizyolojisinin etkilenmesi,
- Bu emme sırasında muhtelif hastalık nedenlerinin sağlamlara bulaştırılması, üzerinde faaliyet gösterdikleri bitkilerde çürümeye sebep olmaları,
- Ayrıca taşıdıkları hastalıklar nedeniyle insanlara da hastalık nakletmeleri ve milyonlarca insanın ölümüne sebep olmaları,
- Taşıdıkları parazitler nedeniyle et, süt, yumurta vs. maddelerin bozulması, sayılabilir.
Bunun yanısıra ürünlerinden ve faydalarından yararlandığımız böcekler de vardır:
Böceklerin Yararları:
- Bitkilerin 2/3' ü tozlaşma için böceklere ihtiyaç duyarlar. Döllenmede rol oynayan böcekler ki bu grubun başında arılardan Bombus ve bal arıları gelmektedir ve bu alanda temin ettikleri fayda verdikleri balın 6-10 misli değerindedir.
- Zararlı böcekleri öldürmek suretiyle faydalı olan böcekler üretilerek biyolojik savaşta kullanılmaktadır.
- Toprağı delik deşik ederek havalanmasını ve gübrelenmesini temin edenler vardır.
- Hymenoptera takımı Apidae familyasından Apis mellifera türü bal üretiminde kullanılır.
- İpek (Lepidoptera takımı Bombycidae familyasındaki Bombyx mori türünün kozalarından) üretimi sağlanır.
- Boya (Dactylopius coccus (Homoptera) ve Cynipidae (Hymenoptera) türlerinin gallerinden) ve Gomalak (Laccifer lacca’dan (Homoptera, Kerriidae) elde edilen mobilya cilasında kullanılan alkolde eriyen bir reçine) imalinde kullanılırlar.
- Bazı ilaçların eldesinde (Lytta versicatoria türünün (Coleoptera, Meloidae) salgısı olan Cantharidin maddesinden) kullanılırlar.
- Leş yiyici olarak faydalıdırlar. Bunu çevremizdeki sağlıksız ve pis maddeleri uzaklaştırarak yapabilirler. Odun-delici böcekler, termitler, marangoz karıncaları ve diğer odunla beslenen böcekler devrilmiş ağaç ve kütüklerin dönüşümünü ve ölü ağaçların devrilmesini hızlandırırlar. Cesetten beslenen Leş sinekleri, Leş kınkanatlıları ve deri kınkanatlıları (Dermestidae) leşin ortamdan uzaklaşmasında çok önemli katkı sağlarlar. Scarabaeidae (Coleoptera) familyasının bazı türleri dışkıları ortamdan uzaklaştırırlar.
- İstenmeyen bitkilerin yok edilmesinde faydalıdırlar. Böceklerin büyük çoğunluğu bitkiler üzerinden beslenir ancak çok az kısmı zararlı olarak ele alınır. Bazı zararlı otlar, kaktüsler ve istenmeyen yaprak döken bitkileri yok eden böcekler yararlıdır.
- Böcekler insanlar ve hayvanlar (balıklar, kuşlar ve memeliler) için besin olarak yararlı olabilirler.
- Estetik olarak faydalı olabilirler. Sanatçılar, kuyumcular ve tasarımcılar böceklerin güzelliklerinden faydalanabilirler.
Kaynak: yunus.hacettepe.edu.tr/~sert/Entomoloji.htm