YAKIN ANLAMLI KELİMELER
Yazılışı ve okunuşu farklı olan, anlamdaş gibi göründüğü hâlde birbirinin yerini tamamen tutamayan, yani aralarında anlam ayrıntısı bulunan kelimelerdir. Bunlar çoğunlukla Türkçe kelimelerdir.
göndermek-yollamak, bezmek-bıkmak-usanmak, dilemek-istemek, çevirmek-döndürmek, söylemek-demek-konuşmak, eş-dost, hısım-akraba, bakmak-seyretmek,
Kardeşim sana küsmüş.
Kardeşim sana kırılmış.
Kardeşim sana gücenmiş.
Kardeşim sana darılmış.
Birinci cümlede bir kesinlik ve aşırılık anlamı, ikinci cümlede bir esneklik, hatta hoşgörü anlamı, üçüncü cümlede üzülmek anlamı, dördüncü cümlede gücenip görüşmez olmak anlamı vardır.
Ben her sorunla başa çıkarım. (baş etmek)
Bu kadar yürekten çağırma beni. (candan)
Davranışları hiçbir zaman içtenlikli değildi. (yürekten, candan)
Yaptığı işi önemsemiyordu. (özen göstermiyordu.)
ZIT ANLAMLI KELİMELER
Anlamca birbirinin karşıtı olan kelimelerdir.
Siyah-beyaz, uzun-kısa, aşağı-yukarı, ileri-geri, var-yok, gelmek-gitmek,
Tüm kelimelerin zıt anlamlısı yoktur. Eylemlerde de durum aynıdır. Bir eylemin olumsuzu o eylemin karşıtı satılmaz.
sevinmek karşıtı sevinmemek değil üzülmektir.
Kelimeler arasındaki karşıtlık cümledeki kullanıma göre değişir.
doğru kelimesinin zıt anlamlısı bir cümlede eğri olurken, diğerinde yanlış olabilir.
İki kelimenin (kökeni ne olursa olsun) anlamdaş, yakın anlamlı veya zıt anlamlı olabilmesi için aynı anlam özelliğini taşımaları gerekir. Meselâ, siyah ile beyaz, ancak ikisi de gerçek (temel) anlamda oldukları zaman zıt anlamlı olurlar. Hafif olmayan anlamındaki ağır kelimesinin ağır olmayan anlamındaki hafifle zıt anlamlı olabilmesi için ikisinin de gerçek (temel) anlamda kullanılması gerekir.
UYARI: Bir sözcüğün zıt anlamı kullanıldığı cümleye göre değişir. Örneğin bozuk sözcüğünün zıt anlamlısı sağlam iken Bozuk para taşımayı sevmiyorum. cümlesinde zıt anlamlısı bütün paradır.