Sınıf:
Ünite:
Türkiye’de Kimya Endüstrisi
Türkiye’deki Kimya Endüstrisinin Gelişimi
18. yüzyılın ortasında İngiltere'de başlayan endüstri devrimiyle insan gücüne dayalı üretimden makineye dayalı üretime geçilmiştir. Bu dönemde kimyasal işlemlerin uygulandığı birçok endüstriyel tesis kurulmuş ve çok çeşitli alanlarda üretim yapılmaya başlanmıştır. Endüstriyel üretim kısa sürede tüm Avrupa'ya ve Amerika'ya yayılmıştır.
Dünya'da bu gelişmeler yaşanırken Osmanlı’da ise yalnızca sabun ve barut üretimi yapan ufak tesisler yer almaktaydı. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Türkiye'de kimya endüstrisi gelişmeye başlamış. 1926 yılında Kırklareli'nin Alpullu Kasabası’nda Türkiye'nin ilk şeker fabrikası işletmeye açılmıştır. 1935 yılında İstanbul'da açılan Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Sosyetesi, 1938 yılında da kurulan Gemlik Suni İpek Fabrikası bu dönemde açılan fabrikalardan yalnızca birkaçıdır. 1950'li yıllarda da rafinaj ve petrokimya sektörlerinde gelişmeler yaşanmıştır. 1955 yılında Türkiye'nin ilk petrol rafinerisi Batman Rafinerisi işletmeye açılmış, bundan 10 yıl sonra 1965 yılında da İzmir Aliağa'da PETKİM kurulmuştur.
1980'li yıllara gelindiğindeyse uygulanan ihracata dayalı politikalarla birlikte Türkiye'de ki kimya endüstrisi dış piyasada daha fazla yer bulmaya başlamış ve günümüzdeki konumuna ulaşmıştır. Günümüzde kimya endüstrisinde yer alan tesislerin çoğu İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Kocaeli, Adana ve Gaziantep gibi büyük şehirlerde yer almaktadır.
İthal ve İhraç Edilen Kimyasal Ürünler
Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız birçok madde kimyasal işlemlerin uygulandığı kimya endüstrisine ait tesislerde üretilir. Ülkemizde de kimya endüstrisi ile ilgili birçok üretim tesisi yeralır. Bu tesislerde ağırlıklı olarak; yakıtlar, sabun, deterjan, tarım gübreleri, ilaçlar, boya ve plastik üretimi yapılır.
Ülkemizde üretilen bu ürünlerden bir kısmı yurt dışına ihraç edilir. Uluslararası ticaret merkezi verilerine göre; plastik eşyalar, fosil yakıtlar, inorganik kimyasallar ve kauçuk eşyalar en fazla ihraç edilen ürünler arasında yer almaktadır.
Irak, Mısır, Almanya ve Birleşik Arap Emirlikleri 2015 yılında kimya endüstrisinde en fazla ihracat yapılan ülkelerdir.
Yurtiçi üretim yetersizliği ya da hammadde yetersizliği gibi nedenlerden dolayı kimya endüstrisine ait ürünlerden bazıları yurtdışından ithal edilir.
Yine uluslararası ticaret merkezi verilerine göre plastik eşyalar, fosil yakıtlar, organik kimyasallar ve eczacılık ürünleri en fazla ithal edilen ürünler arasındadır.
Almanya, Rusya, İtalya ve Hindistan 2015 yılında kimya endüstrisinde en fazla ithalat yapılan ülkelerdir.
Sayısal veriler incelendiğinde 2013-2014 ve 2015 yıllarındaki toplam ihracat değerlerinin o yıllarındaki toplam ithalat değerlerinden daha az olduğu görülür.
Bu nedenle Türkiye’deki kimya endüstrisinin dışa bağımlı olduğu söylenebilir. Bu durumu tersine çevirmek için araştırma geliştirme faaliyetlerine ağırlık verilmeli ve ekonomik getirisi yüksek olan ürünler üretilmelidir.
Kimya Endüstrisindeki Meslek Dalları
Kimya endüstrisi; gıda, sağlık, petrokimya, plastik, çimento, otomotiv ve tekstil gibi endüstriyel üretim yapılan hemen hemen her sektörle yakından ilişkilidir. Bu sektörlerdeki üretim tesislerinde kimya ile ilgili birimler ya da laboratuvarlar bulunur ve üretim tesislerinde farklı meslek dalları için iş imkanı sağlanır. Üretim sürecinde kullanılan kimyasalları analiz eden kimyagerler, biyolojik olaylardaki kimyasal süreçleri inceleyen biyokimyagerler, kimyasal üretim tesislerinin tasarlanmasını ve işletmesini sağlayan kimya mühendisleri, hazır gıdaların üretilmesinde görevli gıda mühendisleri, ilaçların üretilmesini sağlayan biyoteknoloji alanında uzman tıp doktorları ve yakıtların üretilmesinde görev alan petrol ve doğalgaz mühendisleri kimya endüstrisindeki meslek dallarından bazılarıdır.
Ayrıca, endüstriyel üretim tesisleri; teknisyen, laborant ya da işçi gibi elemanlara da çalışma imkanı sağlar. Son yıllarda gelişen teknolojiyle birlikte kimya endüstrisindeki araştırma ve geliştirme çalışmaları da artmıştır. Bu gelişmeler sayesinde; kimyasal atık geri dönüşüm uzmanlığı, kimyasal süreçlerde görev alan nanoteknoloji uzmanlığı, kimyasal süreçleri analiz eden bilişim teknolojileri uzmanlığı, uzayda gerçekleşebilecek kimyasal süreçleri inceleyen astrokimya uzmanlığı gibi pek çok yeni uzmanlık alanı oluşmaya başlamıştır. Önümüzdeki yıllarda yeni yeni alanlarında oluşması muhtemeldir.
KONUYLA İLGİLİ VİDEO:
Kaynak: EBA