Civa Zehirlenmesi Nasıl Olur?

-A A +A

Dönem dönem civa ile ilgili zehirlenme ve buna bağlı olarak ölümler gerçekleşmektedir. Peki nedir bu civa? Nerelerde kullanılır? İnsan sağlığına nasıl etki eder? Nasıl zehirler?

İlk olarak konuyla ilgili basında yer alan haberlerden birkaçıyla başlayalım...

24 Mayıs 2005
Uşak’ın Ulubey İlçe’ne bağlı Avgan Belde’sinde 5 yaşındaki Sevim Arslan’ın ve ardından annesi Aynur Arslan’ın ardı ardına ölümleri endişe yarattı. Yapılan ön soruşturmada, Sevim Arslan’ın ablasının okuduğu ilköğretim okulunda bir şişe civanın kaybolduğu ve öğrencilerin bunu kendi aralarında paylaştıkları belirlendi. Eve civa getirdikten sonra annesi ve bir kardeşi ölen 11 yaşındaki G.A., civayı okul arkadaşlarından aldığını söyledi. Bir müddet oynadıktan sonra, civayı dışarı döktüklerini belirtti. Okuldan civa alan diğer dört arkadaşının eve götürmeden yolda döktükleri için zarar görmediklerini belirten G.A., annesi ve kardeşinin ölümüne çok üzülüyor. Civa yuttuğunu belirten Hasköy İlköğretim Okulu 8. sınıf öğrencisi H.K., civayı arkadaşlarından aldığını iddia etti. Civanın kaygan olup olmadığını merak ettiği için ağzına bir damla aldığını belirten H.K., kaygan olduğunu görünce ağzındakini tükürmeye çalıştığını; ancak bir kısmını yuttuğunu söyledi. (I)

20 Ocak 2009
24 ilköğretim öğrencisi civadan zehirlendi
Kayseri'de fen bilgisi dersinde uygulanan deney sırasında civa tüpünün kırılması sonucu yayılan gazdan 24 ilköğretim öğrencisi zehirlendi. (II)

15 Şubat 2011
2 YAŞINDAKİ ÇOCUK CİVADAN ZEHİRLENDİ
Ağızına alarak kırdığı ateş ölçerdeki civayı yutan 2 yaşındaki çocuk zehirlendi. Hastanede tedavisi süren çocuğun hayati tehlikesi sürüyor. (III)

Civa zehirlenmeleri konusunda aile ve öğretmenlerin çocuklarını uyarmalarını ifade eden Dr. Aydemir, evde bulunan termometrelerinin içinde civa bulunduğunu hatırlatarak termometre konusunda da dikkatli olunmasını istedi. Gübreler, termometreler, pil bataryaları, bazı ilaçlar, diş dolgu malzemeleri, yapıştırıcılar ve florasan gibi atıkların doğadaki civanın yüzde 80'ini oluşturduğunu belirten Dr. Aydemir, oda sıcaklığında buharlaşan civanın solunum yolu ile zehirlenmelere neden olabileceğini kaydetti. (IV)

Cıvanın insan sağlığına etkisi çok şiddetli olabileceği gibi, çok sinsi ve uzun sürede ortaya çıkan bir etki şeklinde de olabilir. Bazı durumlarda ise hiçbir etkisi olmayabilir. Cıva temel olarak sinir sistemine etki eder. Sinirlilik, hafıza kaybı, uykusuzluk ve depresyon şeklinde nörolojik semptomlara yol açar. Alzheimer hastalığı oluşmasında önemli rol oynamaktadır. Ayrıca Parkinson ve MS konusunda da araştırmalar devam etmektedir.

Cıva Nedir?

Cıva, hava, su ve toprakta bulunabilen bir elementtir ve bu ortamlarda birkaç şekilde bulunur: elementel cıva, inorganik ve organik cıva bileşikleri. Elementel ya da metalik cıva parlak, gümüş beyazı bir metaldir ve oda sıcaklığında sıvıdır. Özgül ağırlığı 13,6 gr/cm3, atom numarası 80, atom ağırlığı 200,61 olan bir metaldir. Cıva yalnız ısıtıldığında değil, oda sıcaklığında da buharlaşır. Cıva buharları zehirlidir. Cıvanın en önemli minerali sinoberdir (HgS). İnorganik cıva bileşikleri yani cıva tuzları genel olarak beyaz toz ya da kristal halde bulunur. Sadece cıva sülfür bileşiği kırmızı renklidir. Cıvanın ergime noktası -38.8 oC, kaynama noktası 356.58 oC'dir. Isı iletkenliği kötü olmasına rağmen elektrik iletkenliği oldukça iyidir. Cıva, diğer metallerle kolayca alaşım yapar. Bu alaşımlara amalgam adı verilir. Elektrik deşarjı altında cıva, neon, argon, kripton, ksenon gibi soy gazlarla birleşir. Cıva elementinin kendisi ve bileşikleri çok zehirlidir.

Cıva Nerede Kullanılır?

Elementel cıva, termometre, barometre, vakum tulumbaları, cıva buharlı ve fluoresan lambalar ve redresörlerde kullanılır. Ayrıca aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır. Cıva ayrıca, bazı elektrik devre anahtarlarında kullanılır. Altın üretiminde, altın ile amalgam oluşturmak suretiyle altının kazanılmasında da kullanılır. Cıva pestisitlerde, pigment üretiminde, pillerde, diş dolgularında katalizör üretiminde ve aşılarda kullanılır. İnorganik ve organik (Fenilcıva ve etilcıva) bileşikleri fungisitlerde, antiseptiklerde ya da dezenfektanlarda kullanılır. Bazı deri kremlerinde ve eczacılıkta da cıva bileşikleri kullanılmaktadır.

Cıva saçıldığı malzeme yüzeyi üzerinde kuvvetle bağlanır ve oda sıcaklığında yavaş yavaş görünmeyen, kokusuz ve zehirli bir buhar halinde ortam atmosferine karışır. Elementel cıvanın çok az miktarı (birkaç damlası) bile havalandırılmayan bir odada ciddi miktarlarda zehirli bir atmosfer oluşturur. Cıva buharlarının solunması son derece tehlikelidir. Cıva döküldüğünde çok küçük zerrecikler halinde dağılır. Bunların toplanması ve dökülen zeminin mutlaka temizlenmesi gerekir. Bu amaçla cıvanın dağıldığı zemin, kükürt tozu serpilerek dikkatlice silinmelidir.

İnsan ve Diğer Canlılar Cıvaya Nasıl Maruz Kalırlar?

Cıva doğada mevcut olan bir elementtir. Ancak yer kabuğunda dağılmış vaziyettedir. İnsan faaliyetleri sonucunda cıva atmosfer, göl ve akarsu ekosistemlerinin bazı kısımlarında yoğunlaşmaktadır. İnsan ve hayvanlar bu ekosistemlerde yaşayan canlılarla beslendikleri takdirde cıva zehirlenmesine maruz kalabilirler. İnsanlar cıvayı; yiyeceklerden, çevresel ve endüstriyel maruz kalmalardan ve amalgam restorasyonlardan alırlar .

Bazı mikroorganizmalar cıvayı daha toksik bir form olan metilcıvaya dönüştürür. Bu bileşik, çevrede en çok karşılaşılan organik cıva bileşiğidir ve besin zincirinde birikir. İnsanların birinci derecede cıvaya maruz kaldıkları besin maddesi metilcıva içeren balık etidir. Cıva primer olarak balıkta ve diğer deniz ürünlerinde metilcıva iyonu, CH3Hg++, şeklinde bulunur. Atmosferdeki cıva, yağmur ya da kar vasıtasıyla yeryüzüne iner ve dünya yüzeyinde birikir. Yağışla birlikte yer yüzeyine inen cıva, toprak ya da sedimentlerde yaşayan bazı mikroorganizmalar vasıtasıyla çok toksik bir bileşik olan metilcıvaya dönüştürülür. Küçük organizmalar beslenirken bu zehirli cıva bileşiğini bünyelerine alırlar. Metilcıva, bu organizmalarla beslenen besin zincirindeki daha üst organizmaların bünyelerinde birikir. Bu olaya bioaccumulation denilmektedir. Birikme işlemi sürekli olarak besin zincirindeki daha üst organizmaların bünyelerine geçmeye ve birikmeye devam eder. Mesela besin zincirinin daha üst kademesinde bulunan köpek balığı ve kılıç balığı bünyesinde, daha altta yer alan diğer balıklara göre çok daha fazla oranda metilcıva birikir. Amalgam restorasyonlarında solunan havada cıva elementel cıva (Hgo) şeklindedir ve akciğerlerden absorbe olarak kana karışır.

Cıva İnsan Sağlığına Nasıl Etki Eder?

Doğmamış bebeklerin ve küçük çocukların kanlarındaki yüksek seviyede cıva, gelişmekte olan sinir sistemlerine zarar verir. Hemen hemen herkes, çevreye dağılmış bulunan cıva nedeniyle, dokularında eser miktarda cıva taşır. Cıvaya maruz kalan insanın zarar görüp görmeyeceği birçok faktöre bağlıdır:

  • Cıvanın Kimyasal Formu [elementel (metalik), inorganik ya da organik bileşikler],
  • Doz,
  • Maruz kalma süresi,
  • Maruz kalma şekli (yeme, soluma, enjeksiyon, dokunma),
  • İnsanın kişisel özellikleri (yaş, sağlık).

Metilcıva vücuttan tabii olarak bir miktar atılabilir. Ancak önemli ölçüde bir azalma sağlanabilmesi için aylar, hatta yıllar gerekebilir. Yukarıdaki faktörlere bağlı olarak, cıvanın insan sağlığına etkisi çok şiddetli olabileceği gibi, çok sinsi ve uzun sürede ortaya çıkan bir etki şeklinde de olabilir. Bazı durumlarda ise hiçbir etkisi olmayabilir. Cıva temel olarak sinir sistemine etki eder. Sinirlilik, hafıza kaybı, uykusuzluk ve depresyon şeklinde nörolojik semptomlara yol açar. Özellikle, cenin, bebek ve çocukların gelişmekte olan sinir sistemleri metilcıvadan çok etkilenir. Besinlerle günde 5-20µg cıva alındığı tahmin edilmektedir.

Buhar halindeki metalik cıva, rahatlıkla hava pasajlarından geçerek mukozalara girmek suretiyle kana geçebilmekte ve hızla organizmanın tüm doku ve organlarında dağılıma uğramaktadır. Elementel cıva, solunum yolu ile absorbe olur. Cıva buharları, monoatomik yapıda (Hg) olduğu ve lipidde çözündüğü için organizmada depolanabilir. Elementel cıva gastrointestinal sistem ve mukoz membranlardan kolayca absorbe olur. Kanda Hgo (elementel cıva) şeklindeki cıva kan-beyin bariyerini geçebilmektedir. Hücresel absorbsiyon sonrası Hgo hızlı olarak iyonlara okside olur (Hg2+). Organik cıva bileşikleri de bir miktar Hg2+ ye oksitlenir. Bu iyonlar vücutta cıva bileşiklerini meydana getirirler. Bu absorbe edilen cıva oksidasyon işlemleri ile idrarla dışarı atılır. Cıvanın dağılımı kimyasal şekline, bir dereceye kadar da giriş yoluna bağlıdır. İnorganik cıva beyin, karaciğer ve böbreklerde depolanır. En çok böbreklere affinite gösteren cıva bileşikleri başlıca bu organda toplanırlar.

Deri yoluyla, çözünen ve çözünmeyen cıva tuzlarının absorbsiyon hızları aynıdır. (V)

Kaynaklar:
I) http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/325308.asp
II) http://www.haberler.gen.al/2009-01-20/24-ilkogretim-ogrencisi-civadan-ze...
III) http://www.kayserikent.com/site/page.asp?dsy_id=39243
IV) http://www.kadinlaricin.net/saglik/civa-zehirlenmesi-nasil-olur.htm
V) http://www.populerbilim.com.tr/arsiv/0602/b01.htm

Benzer İçerik

Yorumlar

Elbistan'a bağlı Karahasanuşağı köyünde cıvadan zehirlenen 80 kişinin tedavisi tamamlandı. Taburcu edilen öğrenciler ve vatandaşlar evlerine gönderildi. Birkaç öğrencinin okulda deneylerde kullanılmak üzere bulundurulan cıvayı alıp evlerine götürmeleri sonrasında toplamda 237 kişi hastanelik olmuştu.

29 Şubat tarihinde zehirlenme ve derilerinde renk değişikliği şikayetiyle Elbistan Devlet Hastanesi acil servine kaldırılan 16 öğrenci hemen Gaziantep Devlet Hastanesi'ne sevk edilmişti. Ancak daha sonra Karahasanuşağı Köyü İlköğretim Okulu'na taşımalı olarak devam eden bazı köylerde de zehirlenme belirtisi ortaya çıkmış ve yüzlerce kişi sağlık taramasından geçirilmişti. Bir süredir Gaziantep ve Kahramanmaraş'taki hastanelerde tedavi gören 80 kişinin taburcu edildiği bildirildi. İlçe Kaymakamı Metin Maytalman, taburcu edilen hastaların her ihtimale karşı zaman zaman sağlık taramasından geçirileceğini söyledi. Maytalman, "Cıva zehirlenmeleri sonrasında sevk edilenlerden 80'i taburcu edildi. Bu sevindirici bir haber. Tedavisi devam eden diğer vatandaşlarımızın da en kısa sürede normal yaşamlarına dönemlerini bekliyoruz." dedi.

Aile Toplum Sağlığı Merkezi Başkanı Betül Batur da sevk edilen cıva mağdurlarının geri kalanının tedavisinin devam ettiğini anlattı ve tedavilerinin ardından en kısa sürede taburcu edileceklerini bildirdi.

Öte yandan İl Genel Meclisi Üyesi Ali Demir, köyde yaşanan zehirlenme vakaları sonrasında gerek Kahramanmaraş Valiliği'nin, gerekse Elbistan Kaymakamlığı'nın ciddi gayret gösterdiğini dile getirdi ve emek verenlere teşekkür etti. Demir, "Bana göre bu bir felakettir. Devletimiz olayın ilk duyulmasının ardından bürokratıyla ve sağlık hizmetleriyle oldukça başarılı bir sınav vermiştir. Emeği geçen herkese teşekkür ediyorum." diye konuştu.

Sosyal Medyada Bizi Takip Edin

Kitap Gezintisi

Zircon - This is a contributing Drupal Theme
Design by WeebPal.