Sınıf:
Ünite:
Konu:
1. Karbonmonoksit Nedir ?
Karbonmonoksit kömür, petrol, doğalgaz ve odun gibi yapısında "karbon" bulunan yakıtların tam olarak yanmaması sonucu oluşan ve bu yakıtların yanması sonucu oluşan dumanda yer alan bir gazdır.
2. Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Olur ?
Yukarıda belirtilen yakıtların kullanıldığı yerlerdeki baca sistemlerinin iyi çekmemesi, yangınlar ve araçların kapalı garajlarda çalıştırılması gibi durumlarda, rüzgârlı ve fırtınalı havalarda karbonmonoksit birikimi olabilmekledir. Böyle yerlerde uzun süre kalan kişiler de bu gazı soluduğundan zehirlenmeler ortaya çıkabilmektedir.
3. Karbonmonoksit Gazı insanları Nasıl Zehirler ?
Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler vasıtasıyla kana karışır. Kanın, dokulara oksijen taşıyan kısmı olan "hemoglobin" isimli molekülü ie birleşerek "karboksihemoglobin" olarak ifade edilen bir bileşik oluşmaktadır.
Bundan sonra kan artık hiicrclerc oksijen taşıyamaz ve zehirlenme belirtileri ortaya çıkar.
4. Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Belirtileri nelerdir ?
Akut zehirlenmelerde:
- Şiddetli baş ağrısı,
- Güçsüzlük ve halsizlik
- Baş dönmesi,
- Görmede kayıp,
- Unutkanlık,
- Bulantı ve kusma,
- Göğüs ağrısı,
- Bayılma,
- Dikkat Bozukluğu,
- Vücutta uyuşmalar.
Kronik Zehirlenmelerde:
- Şiddetli baş ağrısı,
- Bulantı ve kusma,
- Karın ağrısı,
- Halsizlik ve sersemlik hissi,
- Uyuşmalar,
- Göz kararması,
- Unutkanlık,
- Huzursuzluk,
- Denge bozukluğu.
5. Soba ve Bacalarla İlgili Uyulması Gereken Kurallar
- Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli,
- Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
- Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
- Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
- İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
- Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
- Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
- Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
- Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
- Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
- Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.
6. Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?
Karbonmonoksit zehirlenmesi ölümle de sonuçlanabilen çok ciddi bir zehirlenme olduğundan, karbonmonoksit gazının oluşma ihtimali olan yerlerde bulunan kişilerde yukarıda verilen belirtilerin görülmesi halinde en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Sağlık kuruluşunda olayın nasıl olduğunu ve zehirlenen kişinin uğraş alanı gibi bilgiler eksiksiz olarak verilmelidir.
Alınan bu bilgiler ışığında gerekli laboratuvar testleri de yapılarak kişinin zehirlenip zehirlenmediğine karar verilmelidir.
7. Karbonmonoksit Zehirlenmeleri Başka Hastalıklarla karıştırılabilir mi?
Karbonmonoksit zehirlenmesinin, bazı sinir sistemi hastalıkları, kalp krizi ve kalp ritim bozuklukları, ilaç ve alkol zehirlenmeleri, depresyon gibi ruhsal problemler ve gıda zehirlenmeleri yanında, karın ve kafa travmaları ile de karıştırılabileceği unutulmamalıdır.
8. Karbonmonoksit Zehirlenmesinin tedavisi var mıdır ?
Zehirlenmeler konusunda 114 numaralı Ulusal Zehir Danışma Merkezinden bilgi alınabilir. Zehirlendiği düşünülen kişi temiz havalı bir ortama alınmalı ve derhal bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. Zehirlenme belirtilerine göre burada gerekli müdahalelerin yapılacağı ve tedavilerin uygulanacağı bilinmelidir.
9. Karbonmonoksit Zehirlenmesinden Koruma nasıldır?
Karbonmonoksit Zehirlenmeleri esasen basit bir takım önlemlerin alınmasıyla önlenebilen zehirlenmelerdir.
Bu sebeple, aşağıda belirtilen hususlara özellikle uyulmalıdır.
- Evlerimizdeki ısıtma sistemlerinin ve bacaların her yıl bakımları mutlaka uzman kişilere düzenli olarak yaptırılmalıdır.
- Ev içi ve garaj gibi kapalı alanlarda, bacasız ısıtma araçları kesinlikle kullanılmamalıdır.
- Banyo içinde şofben kullanılmamalıdır.
- Kapalı garajlarda arabalar çalışır dunımda bırakılmamalıdır.
10. Lodos Sürcsince Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?
- Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.
- Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.
- Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmelidir.
- Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no'lu telefondan Elektrik Arıza Servisine bildirilmelidir.
- Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalıdır.
- Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır.
- Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek soranlarda 187 no'lu telefondan Doğalgaz Arıza Servisi aranmalıdır.
11. Şofben Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
- Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,
- Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
- Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
- Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
- Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,
- Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı,
- Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit - çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.
Kaynak: Tokat İl Sağlık Müdürlüğü (tokatism.saglik.gov.tr/TR,112036/karbonmonoksit-zehirlenmeleri.html, Son Erişim: 02.04.2019-09:20)